تاثیر نهادها بر عملکرد اقتصاد ایران در عصر صفوی

فرآیند توسعه قبل از این که پیشرفت تکنولوژیکی و الگوهای فنی¬-اقتصادی باشد، ریشه در ساختار نهادی جوامع و الگوهای ذهنی بازیگران آن دارد. برای فهم عملکرد متفاوت جوامع در پیمودن مسیر توسعه، مطالعه تاریخ آن جامعه اجتناب¬ناپذیر است تا بتوان به نحوه شکل¬گیری و دوام نهادهای آن جامعه پی برد. در این پژوهش با مطالعه¬ای تاریخی از ایران عصر صفوی تحت سطوح تحلیل نهادی، به بررسی تاثیر نهادها (محدودیت¬ها و قوانین غیررسمی و رسمی و نحوه اجرای آن¬ها) بر عملکرد اقتصاد ایران در عصر صفوی پرداخته می¬شود تا دلایل عدم دست¬یابی ایران عصر صفوی به فرآیند توسعه صنعتی مشخص گردد. یافته¬های پژوهش بیانگر این امر است که قدرت بی حد و حصر پادشاهان خودکامه صفوی و عدم امنیت مال و جان بازرگانان و صنعتگران و بی¬ثباتی حقوق مالکیت از یک سو مانع از باز شدن بازارهای اقتصادی و سیاسی گردیده و از سویی دیگر مانع از رشد سرمایه گذاری های مولد و گسترش ظرفیت¬های تولیدی شده است. همچنین سرکوب خشن هرگونه اعتراض از سوی حاکمیت و فساد فراگیر و تباهی اخلاقی در ساختار بوروکراسی دولتی انگیزه کار و تلاش مردم و همکاری اندیشمندان وقت جهت تحولات نهادی را از بین ¬برده است. نهادهای مخرب – که امتیازات و قوانین را فقط به نفع حکام غالب به اجرا در می¬آوردند- علاوه بر نحوه شکل¬گیری جامعه صفوی در حیات آن نیز تداوم داشت. بنابراین اقدامات و سیاست¬های دستوری شاه عباس اول ، در پیشرفت و ترقی اقتصادی در برهه¬ای کوتاه¬مدت که دوره¬ طلایی عصر صفوی را رقم زد، موثر افتاد و با گذشت زمان، همه آن شکوه اقتصادی از بین می¬رود و با انقلاب صنعتی در اروپا، ایران از اروپا بیش از پیش فاصله می¬گیرد.